Jak wynika z norm kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Ponosi również odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, na co wskazuje wprost art. 207 kp. Praca zdalna nieco komplikuje jednak kwestię zasad i warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, ponieważ pracodawca nie zachowuje w takiej sytuacji stałej, pełnej kontroli nad zadaniami wykonywanymi przez pracownika i lokalizacją, w jakiej znajduje się on w celu świadczenia pracy. Nowe regulacje nie zwalniają pracodawcy z generalnej odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże ze względu na specyfikę pracy zdalnej, zostały zmodyfikowane.
Czym jest praca zdalna?
Art. 67¹⁸ kp mówi, że: praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).
Nowelizacja w zakresie pracy zdalnej przewiduje w szczególności, że:
Zasady wykonywania pracy zdalnej, jak również zasady kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, powinny być określone w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową, regulaminie pracy lub na mocy porozumienia zawartego pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.
W myśl postanowień art. 67³¹ kp pracodawca realizuje w stosunku do pracownika w czasie wykonywania przez niego pracy zdalnej obowiązki w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej pracy określone w Dziale X kp, z wyłączeniem obowiązków określonych w:
art. 208 § 1 kp (obowiązek współpracy pracodawców, gdy w tym samym miejscu pracę wykonują pracownicy zatrudnieni przez różne podmioty);
art. 209(1) kp (obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ewakuacji pracowników);
art. 212 pkt 1 i 4 kp (obowiązki osoby kierującej pracownikami w zakresie organizacji stanowiska pracy zgodnie z zasadami BHP oraz dbania o stanowisko pracy i jego otoczenie);
art. 213 kp (wymagania BHP dotyczące budowy lub przebudowy obiektu, w którym znajdują się pomieszczenia pracy);
art. 214 kp (obowiązek zapewnienia odpowiednich pomieszczeń pracy oraz utrzymywania obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy oraz terenów i urządzeń z nimi związanych w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy);
art. 232 kp (zapewnienie niezbędnych ze względów profilaktycznych posiłków i napojów);
art. 233 kp (obowiązek zapewnienia odpowiednich urządzeń higienicznosanitarnych i środków higieny osobistej).Ryzyko zawodowe
W zapisach nowelizacji znalazły się także przepisy określające, jakich prac nie wolno powierzać osobom wykonującym pracę zdalną. Zgodnie z art. 67³¹ § 4 kp praca zdalna nie obejmuje następujących prac:
– szczególnie niebezpiecznych;
– w których wyniku następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych;
– z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych;
– związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy;
-powodujących intensywne brudzenie.
Ocena ryzyka zawodowego przy pracy zdalnej
Przed dopuszczeniem pracownika do pracy zdalnej pracodawca jest zobowiązany do sporządzenia oceny ryzyka zawodowego, uwzględniającej w szczególności jej wpływ na wzrok, układ mięśniowo-szkieletowy oraz uwarunkowania psychospołeczne tej pracy. (art. 67³¹ § 5 kp).
Uwzględniając wyniki oceny ryzyka zawodowego, pracodawca opracowuje informację zawierającą:
– zasady i sposoby właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii;
– zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej;
– czynności do wykonania po zakończeniu świadczenia pracy zdalnej;
– zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Ocena ta może być sporządzona jako uniwersalna ocenę ryzyka zawodowego dla poszczególnych grup stanowisk pracy zdalnej.
Kontrola bhp pracy zdalnej
Pracodawca zyskał prawo do przeprowadzania kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zasady tej kontroli muszą zostać wcześniej określone w porozumieniu lub regulaminie, i uwzględniać poszanowanie prywatności pracownika.
Kontrola może zostać przeprowadzona we wcześniejszym porozumieniu z pracownikiem, w miejscu wykonywania pracy zdalnej, w godzinach pracy pracownika oraz w sposób dostosowany do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju. W przepisach podkreślono, że wykonywanie czynności kontrolnych nie może naruszać prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.
Szkolenie wstępne BHP a praca zdalna.
Jeżeli uzgodnienie między pracodawcą a pracownikiem dotyczące wykonywania pracy zdalnej nastąpiło przy zawieraniu umowy o pracę, szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy osoby przyjmowanej na stanowisko administracyjno-biurowe może zostać przeprowadzone w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Pracownik potwierdza odbycie szkolenia w postaci papierowej lub elektronicznej.
Warunki dopuszczenia pracownika do pracy zdalnej
Przed dopuszczeniem do wykonywania pracy zdalnej pracownik ma obowiązek potwierdzenia w oświadczeniu składanym w postaci papierowej lub elektronicznej, że zapoznał się z przygotowaną przez pracodawcę oceną ryzyka zawodowego oraz informacją zawierającą zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej oraz zobowiązuje się do ich przestrzegania.
Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej jest uzależnione od złożenia przez niego oświadczenia w postaci papierowej lub elektronicznej zawierającego potwierdzenie, że na stanowisku pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą są zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy (art. 67¹³ § 7 kp).
Przepisy nowelizacji zakładają, że pracownik zorganizuje stanowisko pracy zdalnej przy uwzględnieniu wymagań ergonomii.
Postępowanie w razie wypadku przy pracy zdalnej
Nowelizacja przewiduje, że w razie wypadku przy pracy zdalnej należy zastosować określone przepisy Kodeksu pracy dotyczące działań podejmowanych przez pracodawcę w sytuacji zaistnienia wypadku przy pracy – chodzi tutaj w pierwszej kolejności o postępowanie opisane w art. 234 kp. (Art. 234 kp stanowi m.in., że pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy)
Jak wynika z art. 67³¹ § 10 kp, oględzin miejsca wypadku dokonuje się po zgłoszeniu wypadku przy pracy zdalnej, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika – w przypadku, gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu – i członków zespołu powypadkowego.
Zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą jego wątpliwości.
W odniesieniu do wypadku przy pracy zdalnej odpowiednie zastosowanie będą miały ponadto przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.