Na początku roku z różnych stron jesteśmy zachęcani do stawiania sobie celów w rozmaitych obszarach życia. Nie, nie będę Was zachęcać do kupienia karnetu na siłownię, nauczenia się trzech języków obcych czy przebiegnięcia maratonu 😉 Chciałabym, żebyście planując swoje obowiązki w obszarze bhp, zastanowili się nad określeniem celów związanych z tym obszarem. Cele takie mają za zadanie zniwelować lub usunąć ryzyko wypadków albo incydentów, które mogą przyczynić się do obrażeń lub złego stanu zdrowia pracowników.
W jakim zakresie macie zrobić postanowienia? Może to być coś związanego z poprawą bhp, minimalizacją ryzyka czy podniesieniem wartości czynników występujących w środowisku pracy.
Po co i w jakim zakresie powinniśmy formułować cele w obszarze bezpieczeństwa pracy
Po co zapisywać sobie cele i zadania? Przecież wiemy, co mamy robić, i jakie są nasze obowiązki. Sam proces definiowania celów jest integralna częścią zarówno edukacji, jak i biznesu. Bez względu na zakres naszych działań. W czym zatem mogą nam pomóc planowanie, określanie i zapisywanie celu?
1. Plan wspomaga koncentrację. Zdefiniowane cele można rozumieć jako wyznacznik dobrze wybranego kierunku działań.
2. Cele pokazują, do czego dążymy, a tym samym wspomagają umiejętne wybieranie czynności, które będą zgodne z planem.
3. Zdefiniowane zamiary stanowią doskonałą motywację. Motywacja zapewnia nam energię do działania, zaś cele pomagają tę energię odpowiednio spożytkować.
4. Cele prowadzą do sukcesu. Gdy człowiek realizuje swoje plany, doświadcza poczucia spełnienia, które buduje pewność siebie. To z kolei zachęca do podejmowania dalszych, bardziej wymagających zadań.
6. Osiąganie celów jest szansą na naukę. Na drodze do osiągnięcia wyznaczonych planów systematycznie pokonujemy przeciwności. Tym samym walka o cele staje się doskonałą okazją do rozwoju i edukacji.
7. Świadomość celów, do których dążymy, sprawia, że podejmujemy tylko aktywności bezpośrednio prowadzące do spełnienia planów. W efekcie czego nie marnujemy czasu na zbędne czynności.
8. Jasno wytyczone plany kreują poczucie odpowiedzialności. Osoba świadoma swoich celów oraz sposobów na ich osiągnięcie bezpośrednio podąża w kierunku ich osiągnięcia.
9. Osiągając cele, inspirujemy wszystkich wokół. Człowiek z celami staje się przykładem do naśladowania.
Podejmowanie aktywności bez jasno określonego celu przypomina wybieranie się w podróż bez wcześniej ustalonej trasy albo bez mapy. Owszem, może to być ciekawa i pełna niespodzianek wyprawa, ale niekoniecznie zobaczymy to, co chcieliśmy.
Reasumując, posiadanie celów jest bardzo pomocne z kilku powodów:
- pomaga ukierunkować uwagę,
- zwiększa zaangażowanie w działanie,
- pozwala dłużej wytrwać w działaniu,
- skłania do tworzenia planów.
Ponadto satysfakcja, jaką odczuwamy, realizując postawiony przed sobą cel, pomaga wzmocnić poczucie własnej wartości.
Jak zasady dotyczące planowania możemy wdrożyć w obszarze bhp
Jeżeli nie jesteśmy pewni, jak formułować cele bhp, możemy korzystać z normy ISO 45001, w której formułowanie celów jest wymaganiem tej właśnie normy. Zgodnie z normą ISO 45001, cele bhppowinny być konkretne, mierzalne, osiągalne, realistyczne, możliwe do osiągnięcia w czasie oraz zgodne z polityką bhp firmy. Co oznacza, że podobnie jak w przypadku wszystkich celów, powinny być one SMART.
Metoda SMART
Metoda SMART pomaga w wyznaczaniu celów w taki sposób, abyśmy byli w stanie do nich dojść. Pokazuje nam, jaki powinien być cel. Jeśli go wyznaczymy, warto go przeanalizować właśnie pod tym kątem. Co oznacza więc skrót SMART?
S – specific, czyli sprecyzowany
Nasz cel powinien być przede wszystkim sprecyzowany i konkretny. Musimy mieć pewność, co chcemy zrobić, o co chodzi – nie ma tutaj miejsca na domysły, dwuznaczności. Konkret i precyzja są w przypadku wyznaczania celu niezwykle istotne.
M – measurable, czyli mierzalny
Dzięki temu, że nasz cel będzie mierzalny, łatwiej nam będzie przekonać się, jak daleko jesteśmy w drodze do jego osiągnięcia. Jeśli nasz cel będzie zbyt ogólny i nie będziemy mogli zauważyć postępów, nie będziemy wystarczająco zmotywowani i zaangażowani w nasze działania.
A – achievable, czyli osiągalny lub attractive, czyli atrakcyjny
W tym przypadku hasło tłumaczone jest dwojako. Osiągalny cel to taki, do którego możemy dotrzeć bez nadmiernego wysiłku. W tym przypadku konieczne jest mierzenie sił na zamiary. Z kolei cel atrakcyjny to taki, który stanowi dla nas wyzwanie, a jego osiągnięcie przyniesie nam realne korzyści.
R – realistic, czyli realny
Nasz cel musi być realny. Jeśli wyznaczymy sobie coś, co z góry skazane jest na porażkę, a mimo to będziemy próbowali to osiągnąć, nasze starania bez towarzyszących im rezultatów sprawią, że nie będziemy mieli już sił i chęci do dalszej pracy. Stawiajmy przed sobą takie cele, które jesteśmy w stanie zrealizować.
T – time bound, czyli określony w czasie, terminowy
Warto również określić cel w czasie. Dzięki temu czujemy motywującą presję. Jeśli coś jest bezterminowe, zabieramy się za to dość leniwie, nieczęsto się tym zajmujemy, nie mamy do tego motywacji.
Czym jest norma ISO 45001
Norma PN-ISO 45001 określa wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz wytyczne jej stosowania. Ma ona za zadanie zapewnić zakładom pracy bezpieczne i zdrowe miejsca pracy przez zapobieganie urazom i dolegliwościom zdrowotnym związanym z pracą.
Norma ISO 45001 reguluje zagadnienia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, stanowi podstawę do zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym oraz gwarancję bezpiecznych i zdrowych miejsc pracy. Umożliwia wprowadzanie skutecznych działań ochronnych, które przyczynią się do zapewnienia bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Podstawową zasadą działania normy ISO 45001 jest cykl PDCA, czyli koncepcja ciągłego doskonalenia: Planuj – Wykonaj – Sprawdź – Działaj (ang. Plan – Do – Check – Act). Norma ISO 45001 pomaga organizacji w osiągnięciu zamierzonych wyników w zakresie systemu zarządzania bhp poprzez wdrożoną politykę bhp i cele uwzględniające wymagania prawne oraz informacje o ryzyku bhp.
Do podstawowych procesów systemu zarządzania bhp, obok przywództwa i współudziału pracowników, należą:
- planowanie, a w szczególności działania w celu analizy i oceny ryzyka i szans, określanie celów i planowanie ich osiągnięcia,
- wsparcie obejmujące zapewnienie zasobów, kompetencji, rozwijanie świadomości, zapewnienie skutecznej komunikacji i udokumentowanych informacji na temat systemu zarządzania bhp,
- funkcjonowanie, w tym planowanie operacyjne działań i nadzorowanie procesów zarządzania,
- ocena efektów działalności, w tym monitorowanie, pomiary, analiza i ocena osiąganych wyników, audyt wewnętrzny oraz przegląd zarządzania,
- doskonalenie, którego podstawą jest analiza niezgodności i działania korygujące.
Jakie powinny być cele bhp
Cele bhp powinny być spójne z polityką bhp, która wskazuje ogólne dążenia organizacji w zakresie bhp i systemu zarządzania bhp. Natomiast cele powinny precyzować, co konkretnie organizacja chce osiągnąć, aby zrealizować założenia polityki bhp. Zgodnie z normą ISO 45001 cele powinny uwzględniać:
- wymagania prawne i inne, które dotyczą organizacji w obszarze bhp,
- wyniki oceny ryzyk i szans,
- wyniki konsultacji z pracownikami lub z przedstawicielami pracowników, jeśli zostali powołani.
Przy ustalaniu celów należy jednak pamiętać, aby nie wynikały one wprost z wymagań prawnych, ponieważ dostosowanie się do nich jest obowiązkiem, który każda organizacja – nawet ta nieposiadająca certyfikatu ISO 45001 – musi wykonać.
Cele bhp mogą wychodzić krok przed wymagania prawne.
Przykłady celów w ISO 45001
Norma ISO 45001 wskazuje, że cele bhp muszą być mierzalne. To bardzo ważne, gdyż bez określenia mierzalności celu nie jest możliwe późniejsze ustalenie, czy został on wykonany czy też nie. Przykładem celu mierzalnego będzie: „Zmniejszenie liczby wypadków lekkich o co najmniej 30% podczas ręcznych prac montażowych”. W tym wypadku miernikiem będzie liczba wypadków, którą da się określić i porównać przed wdrożeniem zadań ustalonych do tego celu i po nim. Natomiast celem niemierzalnym (lub trudno mierzalnym) będzie: „Podniesienie poziomu bezpieczeństwa podczas ręcznych prac montażowych”. Przy tak sformułowanym celu trudno określić, za pomocą jakiego parametru poziom bezpieczeństwa ma zostać sprawdzony. W praktyce oba przytoczone cele mogą mieć dla organizacji ten sam efekt, jeśli do ich realizacji zostaną wdrożone identyczne działania, lecz z zarządczego punktu widzenia lepszy (i bardziej zgodny z ISO 45001) jest cel z pierwszego przykładu. Określenie mierzalności celów jest jednym z trudniejszych zadań podczas wdrożenia systemu bhp i niejednokrotnie jest przyczyną niezgodności lub spostrzeżeń podczas certyfikacji ISO 45001 lub audytów wewnętrznych systemu zarządzania bhp.
Wymagania dla celów BHP
Cele bhp muszą być zakomunikowane osobom, które będą je realizować i których dotyczą. Norma ISO 45001 wymaga także, aby wyznaczyć osobę lub osoby odpowiedzialne za ich osiągnięcie. Dzięki temu zapewniony jest nadzór nad ich realizacją. Zadaniem osób wyznaczonych będzie okresowe monitorowanie postępów w realizacji celów i szybkie reagowanie, jeśli nie idzie ona zgodnie z planem.
Jak zaplanować cele bhp
Cele mogą być zaplanowane jako cele indywidualne lub grupowe. Plan realizacji może być określony dla realizacji kilku celów. Gdy jest to możliwe, cele powinny być powiązane z wskaźnikami strategicznymi, taktycznymi czy operacyjnymi.
Podczas planowania celów bhp organizacja powinna ustalić:
- jakie działania zostaną podjęte,
- jakie zasoby będą wymagane,
- kto będzie ponosił odpowiedzialność,
- kiedy działania zostaną zakończone,
- w jaki sposób oceniane będą wyniki, w tym wskaźniki monitorowania,
- w jaki sposób działania nakierowane na realizację celów BHP będą integrowane z procesami biznesowymi organizacji.
Pomiary osiągnięcia celów bhp mogą być jakościowe i ilościowe.
W taki sposób przygotowane cele, a także ich monitorowanie i w końcu podsumowywanie ich osiągnięcia, zawsze będą przynosić korzyści organizacji. Poza tym pozwolą pochwalić się wynikami osobie, która jest za ich wdrożenie odpowiedzialna.